فرش‌ها همیشه یکی از مهم‌ترین اجزای دکوراسیون داخلی خانه‌های ایرانی بوده‌اند. فرقی نمی‌کند یک فرش دستباف اصیل داشته باشید یا یک فرش ماشینی مدرن؛ در هر صورت، این زیراندازهای زیبا و رنگارنگ علاوه بر زیبایی، نقش مهمی در گرما و صمیمیت فضای خانه دارند. اما از آنجا که فرش‌ها در معرض رفت‌وآمد، آلودگی و آسیب‌های محیطی قرار دارند، مراقبت صحیح از آن‌ها می‌تواند به‌طور چشم‌گیری طول عمرشان را افزایش دهد. در این مقاله چند نکته و راهکار ساده اما کاربردی را مرور می‌کنیم که به شما کمک می‌کند فرش‌های منزلتان را سال‌ها نو و سالم نگه دارید.
چرا باید از فرش‌ها به‌درستی مراقبت کنیم؟
فرش‌ها در هر خانه‌ای جزو وسایل ارزشمند به حساب می‌آیند. مخصوصاً اگر فرش دستباف داشته باشید که حاصل هنر و زحمت دستان هنرمندان است. قیمت بالای فرش‌ها و هزینه‌ی زیاد برای تعویض آن‌ها باعث می‌شود نگهداری درست از این کالا اهمیت ویژه‌ای پیدا کند. علاوه بر این، یک فرش تمیز و سالم جلوه‌ی منزل را چند برابر می‌کند و مانع از بروز مشکلات بهداشتی مانند تجمع گردوغبار و آلودگی می‌شود.
راهکارهای مؤثر برای افزایش طول عمر فرش
۱. **استفاده از زیرانداز فرش (موکت یا ترمز فرش)**
یکی از ساده‌ترین و کم‌هزینه‌ترین روش‌ها برای محافظت از فرش، استفاده از زیرانداز یا ترمز فرش است. این کار باعث می‌شود فرش روی زمین ثابت بماند و هنگام رفت‌وآمد یا جارو کشیدن جابه‌جا نشود. همچنین، از سایش مستقیم پشت فرش با زمین جلوگیری می‌کند و مانع از پوسیدگی آن می‌شود.
۲. **جابه‌جایی و چرخاندن منظم فرش**
اغلب ما فرش را در یک جای ثابت پهن می‌کنیم و ماه‌ها یا حتی سال‌ها بدون تغییر باقی می‌ماند. این موضوع باعث می‌شود برخی قسمت‌های فرش بیشتر در معرض رفت‌وآمد، نور آفتاب یا پایه‌ی مبل و میز قرار بگیرند و زودتر فرسوده شوند. بهتر است هر شش ماه یک‌بار فرش را ۱۸۰ درجه بچرخانید تا همه‌ی بخش‌های آن به یک اندازه استفاده شود و فشار وارد بر الیاف آن تقسیم گردد.
۳. **دوری از نور مستقیم آفتاب**
نور خورشید با وجود فواید زیادی که دارد، می‌تواند به مرور زمان باعث رنگ‌پریدگی و آسیب به بافت فرش شود. اگر امکان دارد، فرش را در محلی پهن کنید که نور مستقیم به آن نتابد. در غیر این صورت، می‌توانید از پرده‌های ضخیم یا محافظ‌های UV برای پنجره‌ها استفاده کنید. این کار هم به سلامت فرش کمک می‌کند و هم از آسیب‌های احتمالی به سایر وسایل چوبی و پارچه‌ای جلوگیری می‌کند.
۴. **جارو کردن اصولی و منظم**
یکی از مهم‌ترین اصول نگهداری فرش، جارو کردن مرتب آن است. گردوغبار و ذرات ریز به مرور وارد بافت فرش می‌شوند و باعث پوسیدگی الیاف و کاهش عمر آن می‌گردند. بهتر است هفته‌ای ۲ تا ۳ بار فرش را جارو بزنید. هنگام جارو کردن توجه داشته باشید که سر جاروبرقی نرم باشد و با خواب فرش حرکت دهید. جارو کردن خلاف خواب فرش به الیاف آن آسیب می‌زند.
۵. **تمیز کردن سریع لکه‌ها**
ریختن مایعات یا غذا روی فرش، هرچقدر هم مراقب باشید، اتفاقی طبیعی است. نکته مهم این است که بلافاصله لکه را پاک کنید. هرچقدر لکه بیشتر در فرش بماند، پاک کردن آن سخت‌تر می‌شود و ممکن است دائمی شود. برای پاک کردن لکه‌های مایع، ابتدا با یک دستمال تمیز و سفید، مایع اضافی را بردارید. سپس با محلول آب و شامپو فرش یا سرکه سفید و آب، محل لکه را به آرامی تمیز کنید. از مالیدن شدید یا استفاده از مواد شیمیایی قوی خودداری کنید.
۶. **شست‌وشوی اصولی و دوره‌ای فرش**
فرش‌ها باید هر ۱۲ تا ۱۸ ماه یک‌بار به‌طور کامل شسته شوند. شست‌وشوی منظم علاوه بر نظافت، باعث می‌شود الیاف فرش از آلودگی‌های عمقی پاک شود و ظاهر آن تازه و شاداب بماند. توصیه می‌شود فرش را به قالیشویی‌های معتبر بسپارید تا با روش‌های استاندارد و مواد شوینده مناسب شسته شود. شستن فرش در منزل بدون دانش کافی می‌تواند به بافت و رنگ آن آسیب برساند.
۷. **استفاده از محافظ پایه مبلمان**
یکی دیگر از راهکارهای ساده و مؤثر، استفاده از محافظ یا پد زیر پایه‌های مبل و میز است. این کار باعث می‌شود وزن و فشار وارده بر فرش در ناحیه‌ی پایه‌ها کمتر شده و از فرورفتگی یا پارگی در آن قسمت جلوگیری شود.
۸. **ترمیم به‌موقع آسیب‌های جزئی**
اگر فرش دچار پارگی، سوختگی، ریش‌ریش شدن یا جدا شدن ریشه‌ها شد، حتماً در اولین فرصت برای ترمیم آن اقدام کنید. نادیده گرفتن آسیب‌های کوچک، در طول زمان باعث بزرگ‌تر شدن و آسیب بیشتر می‌شود. اکثر قالیشویی‌ها و مراکز تخصصی خدمات رفوگری و ترمیم فرش را ارائه می‌دهند.
سخن پایانی
فرش‌ها به‌عنوان یکی از ارزشمندترین وسایل خانه، علاوه بر زیبایی، یادآور سنت و فرهنگ ما هستند. نگهداری صحیح و اصولی از فرش‌ها باعث می‌شود سال‌ها بدون افت کیفیت و ظاهر، زینت‌بخش خانه‌های ما باشند. رعایت همین نکات ساده و کاربردی که در این مقاله مرور کردیم، می‌تواند طول عمر فرش را به شکل قابل توجهی افزایش دهد و در بلندمدت به صرفه‌جویی اقتصادی هم منجر شود.
